1967: Juffrouw Lek, klas 2, Bovenkerk
Op een vroege maandagochtend in september fietste ik naar Bovenkerk. Tweeënveertig meisjes van acht jaar komen verwachtingsvol in hun gestreken katoenen jurkjes naar de eerste schooldag. De tweede klas op de grote school. Frisse gezichtjes, bloemetjes in het haar of strikken in hun vlechten. Bedeesd zitten zij in de bankjes, een nieuwe inktlap als trofee. Toegewijde mama’s naaiden dit broodnodige en verplichte kleinnood. Er bestaat nog geen verschil in dure merken voor de jassen en schoenen, deze grietjes waren nog geen “prinsesjes”. Alhoewel een fraaie inktlap wel indruk maakt: aanzien om bezit is van alle tijden…
Ik leer de kleine dochters van kwekers en middenstanders de tafels, daarnaast meer en meer woorden om te lezen en te schrijven. We breien sjaaltjes en we knutselen keurige Sinterklazen. Ik mag niet fröbelen met kastanjes of zo, dat geeft zo’n rommel in de school. Want, mijn hoofd, een rijzige dame, houdt niet van gefikfak en ze heeft de wind er goed onder. We mogen een plant in de klas. Slechts een plant met een verplichte plek: rechts achter op de boekenkast. Tussen de middag even buiten zitten is niet getolereerd, want dan worden we rozig. Zij dekt de tafel, poetst het zilver, vanzelfsprekend verwacht zij alle collega’s stipt om half een voor de lunch.
Ik weet nog niet beter, het geeft me houvast. Zo af en toe gooi ik het juk af en laat toch een hyacint ontluiken of ik wandel stoutmoedig met mijn klasje de speelplaats af. We tellen vlinders in het Amsterdamse Bos. Stiekem. De reprimande die daarop volgt onderga ik dapper.
De glimmende kindergezichtjes hebben mij toen, tijdens die wandeling in het bos, voor altijd een weg gewezen in onderwijsland.
1970: Mevrouw van Rijn, klas 4, Utrecht
Weer op de fiets, maar dan naar Tuindorp-Oost, naar een gerenommeerde basisschool in Utrecht. Met ouders van deftige komaf, rechts rijk en links georiënteerd. Veel bagage is de kinderen met de paplepel in gegoten, hier heet ik ‘mevrouw’. Ik heb slechts een opdracht: alle reeds aanwezige kennis in goede banen leiden. Dat is niet tegen dovemans oren gezegd, die vrijheid neem ik met meer dan beide handen aan.
In de morgen gaat de verplichte kost erin als koek. De meisjes en jongens zijn nieuwsgierig en leergierig, ze smullen van ingewikkelde vraagstukken of luisteren ademloos naar achtergrondverhalen.
In de middag richten we het lokaal naar believen en seizoenen in. We kweken aardappels, we poten bollen in alle soorten. We scheppen papier en we ontdekken verschillen in kunstvormen. We zetten een eigen krant in elkaar. Een grote lentemarkt organiseren de leerlingen zelf. Ze vergaderen, ze overleggen en leren een draaiboek maken. Trots als een pauw overhandigen zij later de winst aan de naburige kinderboerderij. “Want medicijnen voor de zieke ezel zijn zo duur”. Wanneer de ouders en ik, op die zondagmiddag in maart, de prestaties van hun en mijn kinderen gadeslaan, ervaar ik mijn missie als gelukt. Zo voelt onderwijs als een jas.
1976: Mevrouw Willie, groep 7, Woubrugge
Op mijn sloffen. Zo dichtbij is de volgende basisschool. Ondertussen is ons gezin gegroeid en ik blijf rond huis en haard. Maar toch. Het bekende bloed kruipt waar het niet gaan kan, al snel ben in invalkracht bij ziekte of ongemak op de school van mijn kinderen. Samen met hen betreed ik weer het domein van het onderwijs. De zonen en dochters in de banken, hun moeder voor de banken.
Een ouderwetse en gedegen klassikale opvatting heerst hier op “Esselyckerwoude”. Gevormd door de ervaring in Utrecht durf ik stapje voor stapje in groep zeven de gangbare methode los te laten en een beetje Dalton in te voeren. Soms tot ongenoegen van ouders die de kennismaatschappij hoog in het vaandel hebben staan, maar vaker tot vreugde van kinderen die zich gekend voelden en daardoor tot onverwachte prestaties kwamen.
1995: Docent Willie, Educatie, Alphen aan den Rijn, Gouda
Daar is de fiets weer. Achterop tassen vol met nieuwe boeken, andere opties, uitdagingen en mogelijkheden. Les aan emigranten. Voorheen een gebied waar vrijwilligers zich goed bedoeld over bogen, nu een officiële tak van sport met gespecialiseerde vakleerkrachten. In het begin bevolken vooral vrouwen en mannen van Marokkaanse afkomst de schoolbanken. Ik leer omgaan met een keur aan didactische opvattingen Gaat het om lezen en schrijven? Of is spreken van belang? Wie moet zich waar kunnen redden? Beginnen we met de grammatica regels of met TPR? Moeten we beantwoorden aan het verzoek van de leerder of volharden in onze eigen zienswijze?
Dan ineens bevolken hoogopgeleide vluchtelingen onze taalschool. Zij willen meer dan alleen: “Tas, kar en riem”. We ploeteren voort, nog geen enkele uitgeverij heeft geld willen steken in dit onzekere onderwijsgebied. Alle hens aan dek voor alle docenten, we bedenken, schrijven, knippen, plakken en kopiëren dat het een lieve lust is. Saamhorigheid is de basis van het succes van onze Educatie.
Jaren later werk ik in Gouda. Een plek daar, wederom bij de Educatie, pak ik met beide handen aan. Dicht bij ons nieuwe huis, de fiets werd een beetje moe…
Anno 2007 is verplichte Inburgering wat de klok slaat. Een nieuw fenomeen, het leren van de taal is plots ondergeschikt aan het verwerven van allerhande competenties. Ik denk er het mijne van. Gelukkig zijn er voor mij andere wegen. In het kader van ontwikkeling voor ieder, zijn er modules voor ouderen in Gouda. Daar kan ik mijn ei in kwijt, met alle enthousiasme richt ik me op het vak Kennis van de Wereld.
Op een afstand zie ik de veranderingen in het onderwijs gaan en komen. Elke tijd heeft zo zijn eigen profeten. Gelukkig maar.
21-10-2010, Willie Lek, ZZP’er onder de naam ‘Tekstballon’
Met een bronzen handdruk verlaat ik mijn onderwijsleven na ruim 43 jaar. Toch nog te jong en teveel ideeën om de ramen te lappen en sokken te stoppen. Een lang gekoesterde wens gaat in vervulling: mijn eigen taal-, letter- en schrijfbedrijf wordt geboren. Trots als pauw vergaar ik ras de eerste opdrachten en neem zodoende glorieus afscheid van mijn vaste dienstverband.
Willie
1 november 2010