Pleesmet

Dreumesen, peuters en kleuters in onze hoofdstad weten waar zij aan toe zijn: zij moeten groep 2 binnenhuppelen met ruim tweeduizend woorden in hun hoofd. Taal is waar het om draait. Wethouder Asscher kwam ter ore dat menig hummel een taalachterstand heeft wanneer de schoolloopbaan begint. Hij krabde daarom ongerust achter diezelfde oren om samen met zijn ambtenaren een innovatief plan te bedenken: een placemat met de broodnodige woorden! Derhalve niet een placemat met een recept voor kaasfondue, niet een onderlegger met zonnebloemen. Ook niet een met een gestileerd landschap, of een gefotoshopt vakantiekiekje. Nee, echte materie waar het om draait, drieduizend woorden voor de vier- en vijfjarigen gerangschikt naar ‘algemeen’, ‘gevoelens’ of naar ‘huisdieren’. Of rijtjes met woorden over ‘knutselen’, ‘snoep’ en ‘drinken’. Er is ook een opsomming van ‘vergelijken’ en natuurlijk ontbreekt de rubriek ‘denken’ niet. Volgens onderzoekers is deze bagage een gewenste startpositie om te leren lezen, al zullen kleine taalslimmeriken met gemak een verdubbeling halen. Die kleine taalvirtuozen hebben op voorhand al een voorsprong op hun leeftijdsgenootjes. Bijkans nooit meer in te halen. Zij kennen, natuurlijk, uit de serie ‘dieren’ de olifant en de koekoek, voor de flamingo en de mariboe draaien zij bovendien hun hand niet om. De oostenrijkse filosoof Wittgenstein verwoordde het zo: -de grenzen van je taal zijn de grenzen van je wereld-. Ergo: woorden, woorden, woorden, in verhaaltjes, in context, in praktijk.
De kleine hersentjes passen nieuwe woorden aan, kleven ze vast aan reeds bekende woorden of worden naar een abstract niveau gebracht. Zo groeit de denkbeeldige wereld, bijna grenzeloos. Kindertjes bouwen het ene woord op het andere door te luisteren en herhalen, te vragen en te vragen en te vragen…
“Een fluitje van een cent”, roept de schillenman naar Jip en Janneke.
“Oma, kan zo’n fluitje overigens ook muziek maken?” Micki van vier wil weten waar ze aan toe is, en oma legt uit dat dat hier niet het geval is.
“Een makkelijke werkje, meid”.
“O”.
Het is overigens een moderne opsomming, die BAK*). Het mobieltje heeft namelijk ook een plaats veroverd tussen de drieduizend woorden. Alhoewel ik me afvraag of het bij de zogenaamde uitbreidingswoorden goed genoteerd staat. “Maatjes 92” pakken zonder blikken of blozen het toestel wanneer het rinkelt. Brengen de Motorola, de Samsung of de iPhone naar hun oor en voeren gekopieerde gesprekken. Ik gis dat ruim voor het vijfde jaar elk kind in onze communicatie maatschappij allang weet wat mobiliteit is. Zij zagen reeds vanuit hun Bugaboo de papa’s en mama’s lange verhalen afsteken. “Mobiel” kennen de baby’s anno 2009 voor “ezel” of “duif”. Toch?
In mijn nabije omgeving meesmuilen kleine meisjes om de Amsterdamse opsomming. Hun woordenlijst is met de paplepel ingegoten, op hun babykamer stond een halve kinderboekenwinkel klaar om voorgelezen te worden. Zij zijn omringd door ouders, opa’s en oma’s, ooms en tantes die er hun hand niet voor omdraaien om elke dag een uur of wat voor te lezen, moeilijke woorden zonodig telkenmale te repeteren, vrolijke liedjes te zingen, fantasie gedichtjes te memoriseren of bakerrijmpjes onverdroten te herhalen. Zo wordt het elementaire aantal woorden echt “een fluitje van een cent”.
Taal is waar het om draait, Asscher ziet het goed. Elke manier van aandacht om taalachterstand in te halen kan rekenen op mijn adhesie. Dat placemat een leenwoord is, het zij zo. Onze taal verandert door invloeden van buitenaf, al eeuwen lang. Met baby, T-shirt, pyama, douche, shampoo, spaghetti en macaroni hebben we onze taal verrijkt. Sale, bike, kids, auto, scooter en computer van recente datum. We googelen, sms’en, deleten, sonjabakkeren of verjanpeteren. Neologismen in overvloed. Taal leeft, en dat doet ie al eeuwenang. Wie weet nog dat ‘echo’ en ‘paniek’ zijn geleend uit de Griekse mythologie? Maakt allemaal niet uit.
(“Ik ken het niet eens schrijven, die pleesmet”, aldus een Amsterdamse in lijn 2 in gesprek met een jonge moeder.)
Hoeft ook nog niet, als taal maar aandacht krijgt!

Willie, 20 februari 2009

*) BAK: Basiswoordenlijst Amsterdamse Kleuters

*) De lijst is uitgave van:
www.itta.uva.nl
itta-fgw@uva.nl

This entry was posted in Taal. Bookmark the permalink.

Comments are closed.