Hij komt uit het verre Spanje. Hij komt gewoon, met de boot over spannende mistige wateren. Zijn steunen-en-toeverlaten, de Pieten, zijn zwart als roet. Dat heb je als je je best doet bij schoorstenen. Dan is dat gewoon.
Deze verhalen en onze fantasieën zijn allemaal de schuld van Jan Schenkman (zo heette hij echt), de onderwijzer, dichter en humorist (?). Rond 1850 bedacht hij een plannetje, als pedagoog hield hij namelijk niet van harde kastijdingen. Hij verafschuwde meesters met linialen, vaders met riemen of moeders met eeltige handen. Jan, hij was een modern mens.
‘Wie weet,’ zal hij gemijmerd hebben, ‘wie weet is het een idee om Sint Nikolaas weer eens ten tonele te brengen. We laten hem van ver komen, hij krijgt wat secondanten mee, die door de schoorsteen wel doen. En ja, -wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is de roe-’. Close reading, graag. ‘Krijgt de roe’, dat is wat anders dan dat er mee gemept wordt. Kijk. Daar gaat het om met het feest van Sint. Het gaat niet om de letter, het gaat om de verbeelding.
Het boek van Schenkman, uitgegeven in 1850, wordt bewaard in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. Het geschrift heeft veertien hoofdstukken. Ik noem er zes.
‘Sint Nikolaas houdt Boek’.
‘Sint bezoekt den Armen Kinderen’. Hij komt ook over de vloer bij ‘den Rijken’. Als een Jort Kelder avant la lettre. Nog even Schenkman: ‘Godsvrucht en deugdt, zijn meer waard dan Schatten’. Kom er maar eens om, bij ons in de PC. Maar de opvoedkundige goedheiligman gaat verder:
‘In den boekwinkel’ en ‘Op den school’. Het doet Sint ‘pleizier om in den boekwinkel te kopen, dat geeft namelijk langduriger pret dan koek of banket’.
En dan. In het laatste hoofdstuk arriveert ‘Den Heilig Man bij Grootma’.
‘Wel grootma, wel grootma.
Kijk, dat vind ik mooi.
Een tafel vol lekkers,
en dat voor wat hooi.
Hoe klein was mijn schoentje.
hoe groot dit present.
En dan nog dit boekje,
een doos en een prent.
Wel grootma, wel grootma.
O, geef mij een zoen.
Ik breng na een jaartje,
opnieuw u mijn schoen.’
Oma’s en Sinterklaas, een en al verbeelding. Graag houden zo.
Willie, 20 november 2011